Opowieści znad talerza  Okolica na talerzu  Księga gości  Napisz do mnie Adresy kuchenne

Opowieści znad talerza

SZWEDZKIE BOŻE NARODZENIE

    Mieszkam na południu Szwecji, w starym, uniwersyteckim mieście Lund.
Mąż jest Polakiem, ale urodzony w Lundzie. Część rodziny jest rdzennie polska (teść), a część, dzięki mojej szwagierce, skańska (południowa część Szwecji nazywa się Skania i długi czas była przyłączona do Danii).
Nasze rodziny (moja i mojego szwagra) mieszkają po sąsiedzku i Wigilie organizujemy razem, raz u nas, raz u nich. Wigilie są polsko-szwedzkie. Ja nie mogę przeżyć bez karpia (teraz nie ma problemu z kupnem, ale w '81 roku robiliśmy wyprawy do sąsiedniego miasta, Malmö) i kutii (moja mama pochodziła z Nowogródka na Białorusi). Mój mąż, teść i bracia męża chcą mieć makiełki, dzieci - barszcz z uszkami, a Lotta musi mieć wędzonego łososia i węgorza.
 W Szwecji Boże Narodzenie zaczyna się na 4 tygodnie przed Wigilią, z pierwszym Adwentem.
W pierwszą niedzielę Adwentu idzie się na miasto, żeby oglądać dekoracje świąteczne w oknach wystawowych.
13 grudnia obchodzi się Świętą Łucję. Dziewczynki ubierają się w proste, długie, białe sukienki. Jedne mają na głowie koronę ze świeczek (jako Święta Łucja), inne, z głową przybraną srebrnym łańcuszkiem i ze świeczką w ręku idą zaraz za nią. Chłopcy są ubrani albo w długie koszule z papierowym, białym rożkiem na głowie i gwiazdą w ręku, albo przebrani za krasnale lub pierniczki. Cały ten pochód idzie wcześnie rano, budząc rodziców, sąsiadów i nauczycieli. Na Świętą Łucję pieczemy pierniczki i szafranowe bułeczki o różnych kształtach ("włosy pastora, chłopiec, kościół itp.).
Wigilijna krzątanina zaczyna się na kilka dni przed Wigilia. Gotuje się szynkę, zachowując wodę, w której się gotowała. Piecze się twarde pierniczki wycinając różne kształty specjalnymi foremkami: świnki, chłopczyki, dziewczynki, konie, gwiazdki, serduszka, choinki. Co roku przed Wigilia kupujemy nowe foremki.
Nie może też zabraknąć domowych słodyczy: kulki masy migdałowej w czekoladzie, suszone śliwki w czekoladzie, smażone skórki pomarańczowe w czekoladzie i masę innych słodkości. Najwięcej radości sprawia nam pieczenie domku z piernika!
Dzień przed Wigilią urządza się spotkania rodzinne na tak zwane "dopp i grytan". W podgrzanym sosie, pozostałym po gotowaniu szynki, moczy się specjalnie na ten cel pieczony chleb i zjada ze smakiem.
Następnego dnia jest Wigilia.
Do tradycji należy, że o godzinie trzeciej po południu dzieci zasiadają przed telewizorem, żeby oglądać Kaczora Donalda i inne urywki z filmów Disneya (to piszę na żądanie męża, dla którego Wigilia nie istniała bez Disneya).
Wieczorem zasiada się do Wigilii. Wszystkie potrawy umieszcza się na stojącym z boku stole - stąd stół szwedzki, czyli bufet. Są tam potrawy na gorąco i na zimno. Są więc śledzie w curry, musztardzie, occie, pomidorach, rolmopsy. Jest wędzony łosoś i węgorz. Jest galareta cielęca. Są kiełbaski, małe kulki z mielonego mięsa, pasztet i szynka. Są różnego rodzaju kapusty, w zależności od regionu : kapusta czerwona albo biała podsmażana.
Wigilia luterańska nie jest postna. Jedyną pozostałością po okresie katolicyzmu jest tak zwany lutfisk. Jest to konserwowana w lucie i suszona ryba, którą się moczy na kilka dni przed Wigilią, gotuje i podaje z białym sosem i zielonym groszkiem. Potrawa ta dzieli Szwecję na dwa obozy - tych uwielbiających i tych nienawidzących jej. Ja zachowałam neutralność, z tej potrawy najbardziej smakuje mi sos. Jest też zapiekanka z ziemniakami i śledziem, zwana (w moim dość dosłownym tłumaczeniu) "pokusą Janssona".
Na deser podaje się rozgotowany w mleku ryż z dodatkiem bitej śmietany i pokrojonych pomarańczy: Ryż á lá Malta.
Po kolacji śpiewa i tańczy się wokół choinki. Oczywiście jest masa prezentów, które u nas przynosi Mikołaj.
A teraz kilka przepisów:
Śledź w musztardzie
4-6 wymoczonych filetów śledzia solonego, 4-5 łyżek słodkiej musztardy, 1 łyżka cukru, 1 łyżka ostrej musztardy, 1 łyżka oleju, 1 łyżka majonezu, 1 łyżka wody, pieprz.
Pokroić filety na 2 cm paski. Wymieszać cukier i musztardę. Wlewać powoli olej, stale mieszając. Wmieszać pozostałe składniki i zalać tym śledzie. Jeść najwcześniej na drugi dzień.
Pokusa Janssona
Można zrobić wcześniej i odgrzać. U nas robimy tę potrawę na zakończenie Sylwestra.
2 duże cebule, 1 kg ziemniaków, 2 puszki ansjovis á 100 g, 2 dl śmietany kremówki i 1 dl mleka, 1-2 łyżki masła, 1 łyżka bułki tartej.
Wysmarować żaroodporną formę masłem. Pokroić cebulę na cienkie plastry i podsmażyć na małym ogniu około 10 min. Pokroić ziemniaki na "zapałki". Ułożyć warstwę ziemniaków na przemian z cebulą i filetami ansjovis, ziemniaki maja być na spodzie i na wierzchu. Polać połową śmietany z mlekiem. Na wierzchu położyć kawałeczki masła i posypać bułką tartą. Piec 30 min w temp. 220 stopni. Zalać resztą śmietany i piec jeszcze 15 minut.
Małe kulki z mielonego mięsa Jest to nie tylko potrawa wigilijna, ale dość typowa potrawa szwedzka.
1 drobno posiekana cebula, 50 dkg mielonego mięsa wołowego, 1 łyżka bułki tartej, 1 jajko, sól i pieprz do smaku, 1 kostka bulionu w 2 łyżkach wody.
Podsmażyć cebulę. Rozpuścić kostkę w gorącej wodzie, dodać bułkę tartą i odstawić do wystygnięcia. Wymieszać dokładnie wszystkie składniki. Formować małe kuleczki (wielko¶ci orzecha włoskiego). Smażyć obracając.
Pozdrowienia - Basia Nalepa ze Szwecji